Praca pod wpływem alkoholu – konsekwencje picia w pracy
Stawienie się do pracy pod wpływem alkoholu i spożywanie go na terenie zakładu od zawsze stanowiło ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych. Jakie konsekwencje niesie ze sobą praca pod wpływem alkoholu? Co ma zrobić pracodawca, gdy pracownik jest pijany? Na te pytania postaramy się odpowiedzieć w dalszej części tego tekstu.
Czego nie można robić w pracy?
Spożywanie alkoholu w czasie pracy obecnie nie jest tak rozpowszechnione, jak jeszcze kilkanaście, czy kilkadziesiąt lat temu. Większość pracujących osób zdaje sobie sprawę, że pracodawca nie będzie tolerował picia alkoholu w pracy i pracy pod jego wpływem. Warto wiedzieć, na co właściwie możemy pozwolić sobie w zakładzie pracy. Bardzo wiele zależy od postawy naszego pracodawcy. Może on wyrazić zgodę albo zabronić picia w pracy kawy, herbaty, piwa bezalkoholowego i palenia e-papierosów.
Ciekawostką jest to, że na kobiety pracujące w masarni, pracodawca może nałożyć nakaz zdjęcia noszonej biżuterii w czasie pracy. Jeszcze bardziej interesujące jest, że może wyrazić zgodę na spożywanie alkoholu w pracy, po godzinach jej świadczenia. Jeśli nie otrzymamy zezwolenia na spożywanie w tym miejscu alkoholu, może to zakończyć się rozwiązaniem umowy bez wypowiedzenia. Przepisy, które decydują o postępowaniu pracodawcy wobec nietrzeźwego pracownika i wynikających z tej nietrzeźwości konsekwencjach zawarte są w Kodeksie Pracy i w Kodeksie Wykroczeń. Zgodnie z przepisami, jedyną sytuacją, kiedy możemy spożywać alkohol w pracy, jest impreza integracyjna. Odbywa się ona poza godzinami pełnienia obowiązków zawodowych, często w weekend.
Kto odpowiada za nietrzeźwość pracownika?
Jeśli przełożony tuszuje poczynania pracownika będącego pod wpływem alkoholu działa na niekorzyść firmy i osoby. Zarówno praca wykonywana w firmie, jak i praca zdalna świadczona przez pracownika po użyciu alkoholu z reguły oznacza niższą efektywność. Wzrasta możliwość pojawienia się sytuacji, w której pracownik ulegnie wypadkowi bądź spowoduje go.
Przełożeni nie mogą bagatelizować pojawienia się w firmie pijanego pracownika. Nawet wtedy, gdy nietrzeźwość pracownika jest jednorazowa i niewielka. Popełnienie błędu w trakcie wykonywania obowiązków zawodowych, czy spowodowanie wypadku, który ma miejsce w pracy, niesie za sobą wiele konsekwencji. Podobnie dzieje się w sytuacji agresywnego zachowania pracownika naruszającego normy współżycia społecznego. Szkody spowodowane przez pijanego pracownika są jego winą i to on będzie ponosił odpowiedzialność karną i pieniężną za ich naprawienie.
Co zrobić z nietrzeźwym pracownikiem?
Zawsze warto podjąć z pracownikiem rozmowę, niezależnie od skutków jego nietrzeźwości. Choć mówimy o poważnym naruszeniu obowiązku pracowniczego, to jednorazowe stawienie się w pracy w stanie nietrzeźwości nie musi skutkować zwolnieniem dyscyplinarnym. Takie rozwiązanie jest ostatecznym i najbardziej bolesnym. Dając pracownikowi szansę na poprawę, pracodawca wzbudza zaufanie i pokazuje swoje dobre intencje. Wówczas tylko od pracownika zależy, czy skorzysta z przywilejów.
Najważniejsze jest, aby pracodawca lub kierownik zadbał o odsunięcie pracownika będącego w stanie nietrzeźwości od obowiązków służbowych. Niedopuszczenie do maszyny i dokumentów ma zapewnić bezpieczeństwo całej ekipy i uchronić firmę przed błędami w aktach. Najlepszym, co może zrobić pracownik, jest wzięcie urlopu na żądanie.
Czym może skutkować picie alkoholu w pracy?
Praca pod wpływem alkoholu to duże prawdopodobieństwo natychmiastowego zwolnienia dyscyplinarnego. Dzieje się to również w sytuacji, gdy pracownik nie przestrzega przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przeciwpożarowych, opuszcza pracę bez usprawiedliwienia bądź spożywa alkohol w czasie pracy. Szczegółowo omawia to art. 108 § 2 kodeksu pracy.
Zanim dojdzie do zwolnienia, pracodawca może zastosować lżejsze sankcje w postaci upomnienia, nagany, kary pieniężnej. Jak informuje nas art. 17 tzw. ustawy alkoholowej, kierownik zakładu lub osoba przez niego upoważniona mają obowiązek niedopuszczenia do wykonywania obowiązków pracownika, u którego podejrzewają nietrzeźwość.
Odpowiada to sytuacji, w której stężenie alkoholu we krwi wynosi od 0,2 do 0,5 promila alkoholu. Uzasadnione podejrzenie nietrzeźwości zachodzi, kiedy zauważamy zaburzoną koordynację ruchową pracownika i poczujemy od niego woń alkoholu. Kierownik jest również osobą, która może zażądać wykonania badania alkomatem. W przypadku braku zgody pracownika może on zażądać wykonanie badania krwi. Takie badanie stanu trzeźwości pracownika najczęściej dokonywane jest przez policję. Wzbranianie się przed badaniem działa na niekorzyść pracownika.
Warunki i sposoby wykonania badań i przeprowadzania kontroli
Warunki i sposób wykonania badania osoby podejrzanej o przyjście do pracy pod wpływem alkoholu bądź o spożywanie go na terenie pracy określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 grudnia 2015 r. w sprawie badań na zawartość alkoholu w organizmie. Wbrew dość rozpowszechnionemu przekonaniu pracodawca nie jest osobą upoważnioną do przeprowadzenia takiego badania. Może to jednak uczynić po wyrażeniu zgody przez pracownika.
Wniesienie alkoholu na teren firmy
Nie tylko nietrzeźwy pracownik może zostać ukarany. Zabronione jest również wnoszenie alkoholu na teren firmy. Jeśli zaistnieje podejrzenie wniesienia alkoholu przez pracownika, kierownik lub osoba przez niego upoważniona ma prawo zażądać przeprowadzenia szczegółowej kontroli. Nie jest jednak powiedziane, iż musi się ona odbywać przy nadzorze policji. Przełożony ma też prawo odmówić wpuszczenia pracownika na teren zakładu. Odmowa wpuszczenia może zostać wycofana, jeśli kontrola nie potwierdzi podejrzeń.
Jak precyzuje ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, jeśli osoba upoważniona do nadzoru pracownika dopuszcza do sprzedaży, podawania, spożywania alkoholu na terenie zakładu pracy, grozi jej kara pieniężna. Ma to miejsce również, gdy osoba nadzorująca ignoruje informacje o zaistnieniu wyżej wymienionych sytuacji na terenie firmy.
Praca pod wpływem alkoholu – regulacje Kodeksu Pracy
Aby nie stwarzać niebezpieczeństwa dla życia i zdrowia nietrzeźwego pracownika lub jego współpracowników pracodawca, zgodnie z Kodeksem Pracy ma prawo do odesłania takiego pracownika do domu. Ponieważ zgodnie z art. 207 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. to właśnie pracodawca jest odpowiedzialny za ochronę zdrowia i życia pracowników poprzez stosowanie się do przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Wobec tego pracownik ma obowiązek oddalić się miejsca pracy, będąc pod wpływem alkoholu, jeśli otrzyma takie polecenie od przełożonego. Informuje nas o tym artykuł 211 Kodeksu Pracy.
Kolejną konsekwencją nietrzeźwości pracownika jest brak otrzymania wynagrodzenia, jeśli otrzymał polecenie opuszczenia pracy ze względu na nietrzeźwość. Dzieje się podobnie, jeśli pracownik wykonuje pracę, będąc pod wpływem alkoholu. Wynagrodzenia może zostać zawieszane albo obniżane. Obejmuje to również sytuację wykonania wadliwych sztuk produktu lub gorszej jakości usług. Czas pracy poświęcony na usunięcie wad nie jest wliczany do wynagrodzenia.
Kiedy może nastąpić zwolnienie nietrzeźwego pracownika?
Ta sytuacja ma miejsce, gdy pojawienie się pracownika w stanie nietrzeźwości pociąga za sobą stałą potrzebę reorganizacji rytmu pracy, a jakość obowiązków wykonywanych przez niego spada. Wzrasta wówczas prawdopodobieństwo rozwiązania umowy za porozumieniem stron lub za wypowiedzeniem. Najmniej korzystną dla pracownika jest oczywiście sytuacja, w której umowa o pracę jest rozwiązywana bez wypowiedzenia. Jak informuje nas art. 52 § 1 Kodeksu Pracy, pracodawca może dokonać zwolnienia dyscyplinarnego pracownika w następujących przypadkach:
jeśli pracownik utracił uprawnienia, jakie są niezbędne do wykonywania pracy na określonym stanowisku,
gdy doszło do ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych,
jeśli pracownik podczas trwania umowy o pracę popełnił przestępstwo, zostało mu ono udowodnione prawomocnym wyrokiem lub jego dokonanie przez pracownika jest oczywiste.
Kiedy następuje ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych?
O ciężkim naruszeniu obowiązków pracowniczych mówimy, gdy:
pracownik na skutek swych problemów z alkoholem nie stawia się do pracy lub wykonuje swoje obowiązki bez należytej staranności, powodując tym samym szkody ponoszone przez firmę;
dochodzi do naruszenia dobrego imienia firmy;
pracownik awanturuje się w miejscu pracy z innymi współpracownikami lub klientami firmy;
doszło do spowodowania wypadku lub powstały znaczące szkody. Udowodnionym przestępstwem, którego popełnienie jest podstawą do dyscyplinarnego zwolnienia, jest najczęściej spowodowanie wypadku samochodowego pod wpływem alkoholu przez pracownika.
Ta sytuacja jest szczególnie dotkliwa w przypadku wykonywania zawodu kierowcy. Utrata prawa jazdy jako skutek jazdy po alkoholu może też stanowić podstawę do natychmiastowego rozwiązania umowy o pracę. Może to bowiem zostać uznane za utratę uprawnień koniecznych do wykonywania zawodu. Podstawą do dyscyplinarnego zwolnienia mogą być również następujące okoliczności:
pracownik jest zatrudniony krócej niż 6 miesięcy, a przebywa na zwolnieniu 3 miesiące lub dłużej,
pracownik pracuje przez okres przynajmniej 6 miesięcy, a choruje dłużej niż okres pobierania przez niego wynagrodzenia, zasiłku, świadczenia rehabilitacyjnego,
niezdolność do wykonywania pracy została spowodowana wypadkiem lub chorobą zawodową,
usprawiedliwiona nieobecność pracownika, wynikająca z innych przyczyn niż chorobowe trwa dłużej niż miesiąc.
Ochronę pracownika przed dyscyplinarnym zwolnieniem stanowi dostarczenie pracodawcy zaświadczenia lekarskiego, potwierdzającego chorobę alkoholową i podjęcie przez niego leczenia. Stanowi to też podstawę dowodową do stwierdzenia przez sąd wadliwości podstawy wydania zwolnienia dyscyplinarnego, jeśli toczy się spór w sądzie pracy.
Czy Kodeks wykroczeń ma zastosowanie w wymienionych sytuacjach?
Przedstawione powyżej wymienione konsekwencje wynikające dla pracownika ze skutków spożywania i wnoszenia alkoholu na teren miejsca pracy wymienia Kodeks Pracy. Kodeks Wykroczeń również ma zastosowanie w takich sytuacjach. Osoba łamiąca nakaz zachowania trzeźwości w pracy, znajdując się pod wpływem alkoholu, narkotyków lub innych środków odurzających, przy jednoczesnym podejmowaniu pracy, podlega karze grzywny lub aresztu.
Wymiar grzywny to kwota pomiędzy 20 a 5000 zł. Kara wymierzona jest indywidualnie, podobnie jak sam wybór kary (grzywna czy areszt). Zależy to od oceny stopnia szkodliwości czynu i wielu innych czynników. Nie wymierza się kary aresztu, jeśli warunki osobiste i rodzinne sprawcy to uniemożliwiają, co może zostać podane w stosownym orzeczeniu do publicznej wiadomości.
Czy pracodawca ma prawo wyciągnąć dodatkowe konsekwencje wobec pracownika, jeśli popełni on błąd podczas wykonywania pracy w stanie nietrzeźwym?
Artykuł 114 Kodeksu Pracy mówi, kiedy i jak może do tego dojść. Jeżeli obowiązki wykonywane są niestarannie i powstałe błędy zaistniały z winy pracownika, ponosi on odpowiedzialność materialną.
Odszkodowanie, które ponosi pracownik na rzecz pracodawcy, nie może jednak przekraczać kwoty 3-miesięcznego wynagrodzenia otrzymywanego przez pracownika w dniu wyrządzenia szkody. Jeżeli szkoda zostanie wyrządzona przez pijanego pracownika osobie trzeciej, osobą uprawnioną do pokrycia strat jest pracodawca. Wówczas otrzymuje on od pracownika odszkodowanie na zasadach wskazanych powyżej.
Czy mam obowiązek zgłoszenia faktu, iż mój współpracownik jest pod wpływem alkoholu w miejscu pracy?
Jak informuje nas wspominany tu już artykuł 211, każdy pracownik ma obowiązek przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Jest więc zobowiązany do niezwłocznego powiadomienia przełożonego o fakcie, iż jego współpracownik jest pod wpływem alkoholu, bądź spożywa go w miejscu pracy. Również o tym, że jego życie jest zagrożone, bądź uległ wypadkowi. Ostrzega on również inne osoby pracujące w firmie, o możliwym zagrożeniu dla ich życia lub zdrowia. Pracownik zobowiązany jest również do ochrony mienia w miejscu pracy, przestrzegania zasady współżycia społecznego i ochrony poufności informacji, których ujawnienie mogłoby negatywnie wpłynąć na wizerunek firmy.
Jeśli widzimy, iż to nasz przełożony znajduje się w stanie nietrzeźwym, możemy fakt ten zgłosić anonimowo do Państwowej Inspekcji Pracy. Dane osoby zgłaszającej nie są udostępnione pracodawcy. Podlegają one ochronie zgodnie z ustawą o RODO. Podobna sytuacja ma miejsce, jeśli anonimowo zgłaszamy nietrzeźwość współpracownika na policji.
Podsumowanie:
W myśl przepisów zawartych w ustawie o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi pracodawca lub osoba przez niego upoważniona. W trosce o zdrowie i życie innych pracowników ma bezwzględny obowiązek niedopuszczenia pracownika podejrzanego o bycie nietrzeźwym (lub po spożyciu alkoholu) do wykonywania obowiązków zawodowych. Tak wniesienie alkoholu na teren zakładu pracy, jego spożywanie bądź też praca pod wpływem alkoholu. W świetle obowiązujących przepisów może być uznane za ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych. W podobny sposób może zostać zinterpretowane pojawienie się nietrzeźwego pracownika w zakładzie pracy, w trakcie zwolnienia lekarskiego lub urlopu wypoczynkowego.
To może stać się powodem nawet do natychmiastowego dyscyplinarnego zwolnienia. Rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia jest najmocniejszym rodzajem sankcji, jakimi dysponuje pracodawca wobec pracownika.
Wcześniej może on pracownikowi udzielić upomnienia, nagrany, kary finansowej. Są to tak zwane kary porządkowe. Zgodnie z przepisami Kodeksu Pracy, pracodawca ma prawo do odesłania nietrzeźwego pracownika do domu. Dodatkowo skutkuje to tym, iż w sytuacji braku świadczenia pracy (co jest obowiązkiem pracownika) nie otrzymuje on wynagrodzenia. Pracodawca po ocenie stopnia naruszenia obowiązków służbowych, przez pracownika ma możliwość ukarania go karą finansową. Jeśli pracownik sprzeciwi się poniesieniu nałożonej kary, to dowodami po stronie pracodawcy są: notatka służbowa i zeznania ewentualnych świadków zdarzenia. Pracodawca ma możliwość zastosowania przepisów zawartych zarówno w Kodeksie Pracy, jak i w Kodeksie Wykroczeń, gdzie za spożywanie lub wnoszenia alkoholu pracownikowi grozi kara grzywny albo aresztu.